[vc_row title_size=”normal” title_weight=”regular” title_align=”center” title_underline=”no-underline” swatch=”swatch-black-white” top_decoration=”right-slope” bottom_decoration=”none” height=”normal” fullheight=”off” width=”padded” vertical_alignment=”top” background_position_vertical=”0″ overlay_colour=”#000000″ overlay_opacity=”0″ overlay_grid=”off” background_image_size=”cover” background_image_repeat=”no-repeat” background_image_attachment=”scroll”][vc_column width=”1/1″][heading header_type=”h1″ header_size=”normal” header_weight=”hairline” header_align=”center” header_underline=”bordered-header”]Słońsk i okolice[/heading][vc_column_text]
Kościół w Słońsku. Była to świątynia Zakonu Joannitów, datowana na 1520-1522 r. Pożar z 1814 roku zniszczył jej wieżę, którą odbudowano trzy lata później wg wzorowanego na londyńskiej Katedrze Westminsterskiej projektu autorstwa słynnego architekta Karola Fryderyka Schinkla. Wnętrze kościoła wypełnione jest niezwykłej urody dziełami sztuki. Wśród nich ołtarz tworzony przez XVI – wieczne alabastrowe płaskorzeźby ułożone w sześciu poziomach. Każda z płaskorzeźb stanowi swoiste arcydzieło sztuki rzeźbiarskiej pozostającej pod wpływem renesansu włoskiego i niderlandzkiego. Rzeźby przedstawiają sceny biblijne: „Ostatnia wieczerza, „Droga na Golgotę”, „Ukrzyżowanie”, „Zdjęcie z krzyża”, „Opłakiwanie” i „Zmartwychwstanie”. Ich wartość artystyczną określają niezwykle pieczołowicie wykonane detale – emocje na twarzach wyrzeźbionych postaci: niepokój, strach, żal; bardzo wymownie oddając atmosferę sceny. Ołtarz został poddany renowacji w latach 1991-94, po czym ustawiony w kościele i poświęcony w listopadzie 1994 roku w obecności przedstawicieli niemieckich joannitów. Sklepienie kościoła podtrzymywane jest ośmioma filarami. Jego misterne ożebrowanie tworzą maltańskie krzyże wypełnione, pełnymi symbolizmu malowidłami, głównie herbami rodów szlacheckich. Punkty zejścia żeber zwieńczone są ponad dwustoma ceramicznymi zwornikami z płaskorzeźbami wizerunków świętych, scen biblijnych, zwierząt, narzędzi itp. Cennym zabytkiem jest także pięciostronna ambona w kształcie kielicha, wykonana ze śląskiego czarnego marmuru w roku 1773 oraz wykonana z czarno – szarego marmuru barokowa chrzcielnica z 1658 roku.
[/vc_column_text][vc_single_image images=”670″ size=”full” align=”center” link_target=”_blank”][vc_separator color=”grey” el_width=”50″][vc_column_text]
Ruiny zamku w Słońsku. Błyszczący niegdyś świetnością zamek wzniesiono między widłami Łęczy w 1341r. Na początku XV w. przechodzi w ręce Joannitów. Joannici – najstarszy z zakonów rycerstwa krzyżowego. Jego pełna nazwa brzmi : Zakon Rycerski Św. Jana Chrzciciela Szpitalników Jerozolmskich. Słońsk – dawniejszy Sonnenburg – był siedzibą baliwa Zakonu Joannitów. Do rozwoju Słońska przyczynił się szczególnie książę Johann Moritz von Nassau. Pod jego rządami w latach 1652-1679 przebudowany został zamek oraz kościół. Były to czasy proreformacyjne, kiedy zakon joannitów stał się organizacją skupiającą protestancką arystokrację niemiecką. Słońsk stał się miejscem kultywowania tradycji rycerskiej i szpitalnej. Kiedy w 1810 r. baliwat zniesiono, miasteczko znacznie podupadło. Opieka nad chorymi była jednym z głównych celów działalności zakonu. Joannici byli prekursorami Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. W połowie XVII w. przebudowany na barokową rezydencję. W czasie drugiej wojny światowej, po zajęciu Słońska przez Armię Czerwoną zamek zostaje splądrowany. W roku 1975 został podpalony, stąd do dziś przetrwały tylko ruiny. Więcej o joannitach i ich wpływie na rozwój Słońska przedstawiono w rozdziale „Ślady zakonu rycerskiego . Joannici na Błotach”.
Muzeum Martyrologii w Słońsku. Przedstawia funkcjonowanie powstałego w 1933 r. ciężkiego więzienia, później obozu koncentracyjnego oraz biografie więzionych tutaj wybitnych ludzi, najczęściej skazanych za antyfaszystowskie poglądy. Więziono tu obywateli Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Danii, Norwegii, Związku Radzieckiego, Niemiec, Hiszpanii. Na mocy dekretu “Noc i mgła” (Nacht und Nebel) miejsce to pełniło funkcję zakładu o specjalnym przeznaczeniu. Likwidowano tu porwanych potajemnie przeciwników politycznych Hitlera. Było to więzienie dla elity politycznej partii opozycyjnych, ministrów, przywódców ruchu oporu, a nawet laureata pokojowej Nagrody Nobla z 1935r. Carla von Osietzkiego. 30 stycznia 1945 r., gdy zbliżał się front, 819 więźniów rozstrzelano na dziedzińcu więzienia. W miejscu pochówku pomordowanych wybudowano Cmentarz ofiar faszyzmu. Muzeum jest otwarte po telefonicznym uzgodnieniu z Urzędem Gminy, tel. 95 757 22 71.
Wystawa Pamiątek Regionalnych w Słońsku. Eksponuje fotografie i przedmioty związane z życiem dawnych mieszkańców Słońska oraz przybyłych tu po 1945 r. osadników. Wystawa mieści się przy Placu Wolności 1 w zabytkowym budynku szachulcowym k. kościoła. Czynna od 1 maja do 30 października w niedzielę i święta od 12.30 do 13.30 lub po zapowiedzi telefonicznej pod nr (095) 7572640, 7572445, 7572212 u przedstawicieli Towarzystwa Przyjaciół Słońska.
Lapidarium w Słońsku przy ul. Parkowej. Utworzone w 2007 r. z ocalałych przedwojennych nagrobków, wyeksponowane z dbałością o estetykę i symbolizm założenia, stanowią wyraz szacunku mieszkańców Słońska do jego bogatej historii i tworzących ją dawnych gospodarzy.
Cmentarz komunalny przy ul. Lipowej w Słońsku. Znajduje się tu pomnik pamięci poległych żołnierzy niemieckich w I wojnie św. przedstawiający orła i poległego żołnierza, autorstwa berlińskiego artysty Ernsta Grosemanna. Pomnik został odsłonięty w 1925 r. Usunięto go w związku z budową kaplicy cmentarnej. Odnaleziony po konserwacji w 1992 r. został umieszczony nieopodal pierwotnego miejsca. Na cmentarzu, po prawej stronie od frontu kaplicy znajduje się niewielkie lapidarium m.in. ciekawy nagrobek Otto Rubowa, burmistrza Sonnenburga z lat 1892-1924, postaci ogromnie zasłużonej dla ówczesnego miasta.
[/vc_column_text][vc_single_image images=”675″ size=”full” align=”center” link_target=”_blank”][vc_separator color=”grey” el_width=”50″][vc_column_text]
Pompownia wody w Słońsku. Pochodzący z początku XX wieku obiekt hydrotechniczny harmonijnie wkomponowany swą architekturą w krajobraz rozległych, podmokłych łąk. Jego zadaniem jest przepompowywanie wody z polderów leżących po zewnętrznej stronie wałów zbiornika zalewowego. Przed wymianą napędu, z parowego na elektryczny, podczas stanów powodziowych, zużywano kilkanaście ton węgla dziennie, co wymagało zaangażowania mieszkańców okolicy.
„Chleb prosto z Młyna” to jeden z najmłodszych i świetnie prosperujących produktów turystycznych Słońska. Powstał w oparciu o wykorzystanie „żyjącego skansenu” – słońskiego młyna (dojazd: od centrum Słońska drogą na Ośno, po ok. 200 metrach od ronda należy skręcić w lewo, w kierunku widocznego okazałego młyna z czerwonej cegły). Obiekt swymi korzeniami sięga końca XIX wieku. Tu zamontowano pierwszą słońską elektrownię, poruszaną turbiną wodną. Pomimo wielu przeciwności losu młyn do dziś jest sprawny a do niedawna pracował pełnią swoich możliwości. Największą osobliwością młyna jest nadające niepowtarzalnego uroku wiekowe, lecz wciąż sprawne, wyposażenie. To ono, swym charakterystycznym dla dawnych technologii wdziękiem, tworzy niezapomnianą atmosferę „żyjącego skansenu”. Jego zarządcą został młynarz i piekarz w jednej osobie, który ze zboża zbieranego w otulinie Parku Narodowego „Ujście Warty”, wyrabia tu mąkę na potrzeby samodzielnie wypiekanego, wyśmienitego pieczywa, znanego jako „Chleb prosto z młyna”. Pieczywo można zamówić u młynarza a przy okazji zwiedzić młyn. Kontakt z zarządcą: Pan Jerzy Jackowski, tel: 781 700 103. Zwiedzanie młyna może się odbywać także pod opieką kustosza muzeum w Słońsku, Pana Błażeja Kaczmarka, tel: 606 747 538. Turyści zainteresowani tematyką historycznego młynarstwa powinni udać się do oddalonego o kilkanaście kilometrów w kierunku północno – wschodnim Bogdańca (kierunek Gorzów przez Świerkocin), gdzie funkcjonuje skansen w dawnym młynie i mieszkaniu młynarza. Ponadto na pobliskiej Postomii w Krzeszycach w niewielkim od siebie oddaleniu znajdują się ruiny po kilku młynach.
[/vc_column_text][vc_single_image images=”678″ size=”full” align=”center” link_target=”_blank”][vc_separator color=”grey” el_width=”50″][vc_column_text]
Historyczna trasa tematyczna „Hydroinżynieria Dolnej Warty”. Jednym z najciekawszych zagadnień, związanych z dolną Wartą, jest wielowiekowa próba ujarzmienia żywiołu wód tej rzeki. Kulminacją zmagań były XVIII-wieczne, gigantyczne w swej skali, tzw. „wielkie melioracje” dolnej Warty opisane w rozdz. III. Działania te zmieniły krajobraz i warunki przyrodnicze, na ogromną skalę. Kiedy po dwudziestu latach prac (1767-1787) „opadł bitewny kurz” nic nie było już tak jak dawniej. Z czeluści zalesionych, budzących grozę mokradeł, wyłonił się sielski krajobraz łąk, pól, prostych dróg, miedz i nowych osad. Płynąca dotąd wieloma drobnymi odnogami Warta została wprowadzona w nowe, proste i jednorodne koryto. Wzdłuż niego wzniesiono wały, które wyznaczyły granicę zalewu wód tej rzeki. Przez kolejne dziesięciolecia usprawniano to wielkie dzieło. Podwyższano wały, budowano pompownie, a nawet – co w tych podmokłych warunkach może zaskakiwać – zbudowano interesujący system nawadniania. Aby przybliżyć historię zmagań człowieka z żywiołem wód dolnej Warty oraz by zobrazować ich wpływ na krajobraz doliny utworzono trasę turystyczną pt. „Hydroiżynieria dolnej Warty”. Trasa wiedzie tropem cennych śladów po „wielkich melioracjach” oraz późniejszych pracach związanych z inżynierią wodną. Nie posiada piktogramów, aby z niej skorzystać należy odwiedzić dziesięć punktów przystankowych, przy których ulokowano tablice informacyjne. Każda stoi w miejscu o istotnym znaczeniu dla zrozumienia tematu. W trzech większych miejscowościach regionu: Słońsku, Witnicy i Kołczynie ulokowano tablice „wprowadzające”, opisujące trasę wraz z zobrazowaniem jej przebiegu na mapie. Aby odwiedzić wszystkie punkty należy pokonać ok. 50 kilometrów malowniczych i spokojnych dróg. Stąd trasa świetnie nadaje się „na rower”. Integralnym uzupełnieniem informacji z tablic oraz pomocą w nawigowaniu jest wydany do trasy niewielki przewodnik turystyczny pt. „Hydroinżynieria dolnej Warty” Górzyca 2013. Jego treść pogłębia informacje podane na tablicach oraz przybliża kolejne atrakcje, znajdujące się w sąsiedztwie punktów przystankowych. Publikację można otrzymać w siedzibie Fundacji Zielonej Doliny Odry i Warty (adres: Górzyca ul 1-go Maja 1B), także przez stronę: www.fzdow.pl oraz w lokalnych punktach informacji turystycznej.
[/vc_column_text][vc_single_image size=”full” align=”center” link_target=”_blank” images=”682″][vc_separator color=”grey” el_width=”50″][vc_column_text]
Kościół w Chartowie. Obiekt sakralny o konstrukcji ryglowej wypełnionej cegłą. Wybudowany w 1828 r. na XVI-wiecznym fundamencie kamiennym. Kruchta dobudowana w 1909 r.
Ruiny fabryki amunicji. Resztki ruin znajdują się ok. 3 km. na wschód od Słońska, po południowej stronie drogi numer 22. Prace przy budowie kompleksu fabrycznego rozpoczęto już pod koniec lat 30-tych ubiegłego wieku i zintensyfikowano w roku 1940 gdy do pracy zaczęto wykorzystywać jeńców polskich, następnie francuskich. Wszystkie budynki były parterowe, świetnie zamaskowane, niewidoczne z pobliskiej drogi. Część produkcji odbywała się pod ziemią, natomiast w części naziemnej wykonywano montaż. Na terenie tego kompleksu było duże kasyno wojskowe, w którym znajdowało się kino i teatr. Do każdego z magazynów prowadziły tory kolejowe i bita droga. W kierunku południowym zlokalizowany był stadion sportowy z krytą trybuną, i polowe lotnisko. Po II wojnie światowej zabudowania te wykorzystywane były jako magazyny dla wojska polskiego, następnie służyły państwowym zakładom zbożowym oraz PGR- owi. Pod koniec 1980 r. ukończono na omawianym terenie budowę okazałych elewatorów zbożowych.
Kamień Moritza (Bismarcka). Przy drodze biegnącej z Lemierzyc do Słońska, ok. 250 m za granicą miejscowości znajduje się po północnej (prawej patrząc w stronę Słońska) stronie droga leśna prowadząca do głazu narzutowego, mającego w obwodzie ponad 11 m. Jest to pomnik przyrody. Dawni mieszkańcy okolicznych miejscowości zwali głaz „Moritzstein”, składając w ten sposób dziękczynienie baliwowi Joannitów Johannowi Moritzowi von Nassau – Siegen, dobroczyńcy Lemierzyczan, który sfinansował odbudowę spalonego kościoła w 1679 r. Legenda głosi, że na tym kamieniu odbiła się podkowa konia baliwa joannitów, gdy pędził na pomoc mieszkańcom Lemierzyc. Kto dotknie śladu podkowy, spotka go szczęście. Pod koniec XIX w. kamień przechrzczono zgodnie z ówczesnym trendem na „Kamień Bismarcka”. Po drugiej wojnie światowej wyryto w nim propagandowy napis „Myśmy tu nie przyszli, myśmy tu wrócili 1945 r.” Przy tym kamieniu odbyła się pierwsza uroczysta odprawa Wojska Polskiego w 1945 r.
[/vc_column_text][vc_single_image size=”full” align=”center” link_target=”_blank” images=”684″][vc_separator color=”grey” el_width=”50″][vc_column_text]
Wzgórze czarownic i drzewa wisielców. W niewielkiej odległości w kierunku wschodnim od kamienia Moritza znajduje się strome wzniesienie zwane „Wzgórzem Czarownic” i dwa stare „Drzewa Wisielców”. Obwód jednego z nich wynosi ponad 360 cm. Według legendy wieszano na tych drzewach rabusiów i bandytów.
„Nowa Ameryka”. Osuszone tereny zalewowe Warty po zmeliorowaniu jej delty zasiedlono zakładając 10 nowych wsi i 37 przysiółków. Wiele z tych miejscowości otrzymało egzotyczne bądź symboliczne nazwy. Aż do wysiedlenia z nich Niemców, po 1945 roku, funkcjonowały tu nazwy: Jamajka, dzisiejsze Jamno, Ceylon, dzisiejszy Czaplin, Hampshire, dzisiejszy Budzigniew, Pensylwania, dzisiejsze Polne, Maryland, dzisiejsze Marianki, Neu Amerika, dzisiejszy Żabczyn i wiele innych. Więcej o specyfice kolonizacji i osadach „Nowej Ameryki” można znaleźć w rozdziale „Błotne tematy”, podrozdziale „Kolonizacja Błot Warciańskich” i „Nowa Ameryka”.
„Rzeczpospolita Ptasia”. Klub miłośników ptaków utworzony z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Słońska „Unitis Viribus”. Członkowie otrzymują specjalne paszporty, w których wbijane są pieczęcie potwierdzające pobyt w ptasiej republice. Biura Paszportowe: Słońsk ul. Puszkina 44, tel. 095 7572445, Stacja Pomp 2, tel. (095) 7572212
Rezerwat “Lemierzyce” o powierzchni 3,32 ha utworzony został dla ochrony wielogatunkowego lasu liściastego, porastającego strome zbocze nad rzeką Postomią. Drzewostan jest wielopiętrowy, występuje tu buk zwyczajny i olsza czarna w wieku około 200 lat. Ponadto wiele drzew, posiadających wymiary drzew pomnikowych: dęby od 360 do 605 cm, buki od 310 do 445 oraz wiązy polne do 436 cm obwodu pnia.
[/vc_column_text][vc_single_image images=”688″ size=”full” align=”center” link_target=”_blank”][vc_separator color=”grey” el_width=”50″][vc_column_text]
Rezerwat “Dolina Postomi”, o powierzchni 68,65 ha, został powołany celem ochrony walorów przyrodniczych krawędzi doliny Postomi pomiędzy Lemierzycami a Słońskiem. Obszar rezerwatu obejmuje południową krawędź doliny rzeki, stanowiącej jednocześnie krawędź szerokiej pradoliny Warty. Dno doliny zajmują zbiorowiska szuwarowe i łąkowe. Graniczą one przestrzennie z wąskim pasem łęgów olszowo–jesionowych. Na wyższych terasach i na stromych krawędziach doliny zachowały się bardzo dobrze wykształcone fragmenty lasów grądowych oraz dąbrów acidofilnych. Wśród stwierdzonych w rezerwacie roślin naczyniowych znaczny udział mają gatunki rzadkie i zagrożone. Wymienić tu można: kokorycz drobną, bluszcz pospolity, przebiśniega, grążela żółtego, przylaszczkę pospolitą, paprotkę zwyczajną, czerńca gronkowego, konwalię majową, marzankę wonną i inne. Rezerwat stanowi także niespotykaną ostoję starych drzew. Występuje tu ponad 80 drzew o wymiarach kwalifikujących je do ochrony pomnikowej lub zbliżonych. Są to dęby, buki, graby, wiązy, topole i klony. Najgrubszy dąb osiąga obwód ponad 600 cm, obwody wielu innych dębów i buków przekraczają 400 cm.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]